Sağlığa Etki Eden Etmenler ve Sağlığın Ölçülebilirliği

Sağlık ölçülebilir bir kavramdır..

Bir ülkenin sağlık düzeyini gösteren değişik ölçütler vardır. Sağlık düzeyini gösteren ölçütler sağlık olaylarının
objektif ve sayısal olarak tespit edilmesidir. Bu ölçütler arasında ;

- Ana ölüm hızı
- Bebek ölüm hızı
- Kaba doğum hızı
- Nüfus artış hızı
- Sağlık için ayrılan harcamalar vb. yer alır.
Sağlık ölçülerini aşağıdaki gibi kısaca tanımlayabiliriz.

Ana ölüm hızı : Bir yıl içinde toplumda görülen gebelik, doğum ve lohusalığa bağlı ana ölüm sayısının, aynı yılda görülen canlı doğumlara bölümünün on bin ya da yüz bin ile çarpımıdır.

Bebek ölüm hızı : Bir yılda canlı doğan ve doğumdan sonraki 364 gün içerisinde ölen bebeklerin sayısının, bir yıldaki canlı doğum sayısına bölünmesi ve çıkan sonucun da binle çarpılmasıyla bulunur.

Kaba doğum hızı : Bir takvim yılındaki toplam canlı doğum sayısının, toplumun yıl ortası nüfusa bölümünün bin ile çarpımıdır.

Kaba ölüm hızı : Bir takvim yılında görülen ölüm sayısını, o ülkenin yıl ortası nüfusuna bölümünün bin ile çarpımıdır.

Nüfus artış hızı : Bir yıldaki canlı doğum sayısından, o yıl içindeki ölüm sayısının çıkarılarak, o toplumun yıl ortası nüfusuna bölünüp bin ile çarpımıdır.





Sağlık düzeyini gösteren ölçütlerin düzenli tespiti için bu verilerin iyi bir şekilde kaydedilmesi gerekir. Bir ülkenin gelişmişlik düzeyinin göstergelerinden birisi o ülkenin sağlık ölçütleridir. Ülkenin gelişmişlik düzeyine göre değişen sağlık ölçütlerini kısaca açıklayalım.
Bir toplumda doğurgan çağdaki kadınlar "ana" terimiyle ifade edilir. Doğurgan çağdaki kadınların yaşı 15-49 arasıdır. Ana sağlığı hizmetlerinin değerlendirilmesinde, ana ölüm hızı önemli bir ölçüttür. Doğumdan sonraki ilk yıl bebeklik dönemidir. Bebekler bu dönemde çevresel etkenlerden kolaylıkla etkilenir. Bu dönemdeki bebek ölüm hızı, gelişmişlik düzeyini gösterir. Ülkemizdeki bebek ölüm hızı 1968 yılında binde 208iken 1993 yılında binde 65'e kadar düşmüştür. Bebek ölüm hızı İsveç ve Japonya'da binde 7, Abd de binde 11, İran'da binde 102, Pakistan da binde 121'dir. Verilen değerlerden de anlaşıldığı gibi gelişmiş ülkelerde bebek ölüm hızı daha düşüktür. Yukarıda açıklamaya çalıştığımız ana ölüm hızı ve bebek ölüm hızları birbiriyle yakın ilişkilidir. Ana ve bebek ölümlerinin azaltılması için verilen sağlık hizmetleri etkin bir şekilde uygulanmalıdır.

Doğuştan beklenen yaşam süresi bir toplumdaki ortalama ömrü gösterir. Ortalama ömür, sosyo-ekonomik düzey ve hayat şartlarının iyileşmesinin yanında sağlık hizmetlerinin etkinliğine göre de değişir. Ortalama ömür dünyada yaklaşık olarak 60 yıldır. Aynı oran Abd'de 74 yıl İsveçte 75, Pakistan'da 41, Türkiye de ise 65 yıldır. Doğuştan beklenen yaşam süresi o ülkenin gelişmişlik düzeyine göre değişir. Gelişmiş ülkelerde ortalama ömür daha yüksektir. Aynı şekilde kaba doğum ve ölüm hızları da o ülkenin gelişmişlik düzeyini göre farklılık gösterir.

Nüfus artış oranı bir ülkenin sağlık düzeyini gösteren ölçütler arasındadır. Gelişmiş ülkelerde nüfus artışı az, geri kalmış ülkeler ise fazladır. Yine sağlıkla ilgili harcamalar, sağlık düzeyini gösteren önemli bir ölçüttür. Sağlık hizmetlerine harcanan para gelişmiş ülkelerde diğer ülkelere göre daha fazladır.

Sağlık hizmetlerine yeterince önem verildiği takdirde hayat standart'ı yükselir. Aynı şekilde yaşam süresi uzar. Buna bağlı olarak kişilerin ülke ekonomisine katkısı artar. Sağlıklı kişilerin işlerindeki verimi daha yüksek ve çalışma süreleri daha uzundur. Kişilerin Sağlıklı olması iş kaybını önler.